Page 53 - EXPLOTACIÓN SUSTENTABLE DE LAS ABEJAS SIN AGUIJÓN

yich’ pasel, k’alal ya yich’ix ich’el bael ta na- diREcción gEnERal dE invEstigación Y posgRado
Libro Digital Universitario 2014 53
jtikil ya yich’ ak’el ta ye’tal te’ yu’un siket-

nax k’inal ya xk’ax yu’un te xchanul chabe.

Teme k’ax pim ya’malul te banti ay snaj te
talel yantik chabetik, 3.- ya sk’an tsakel ta
chabe ya spas yan snaj te yut k’inal chabe.
ajk’ubal xchanul te chabe (yu’un jich ma ya
Ay oxchajp sk’oplal bin ut’il ya sk’an
x-ajn lok’el-a), (e.g. ta spat naj mok ta jardín
pasel te a’tel ini (Slok’ombail 9): 1.- lum-
ya spas ta ak’el Slok’ombail 6).
k’inal, jo’otik ya jna’tik binti chabil ya k’an

jp’oltestik, 2.- ya sk’an ta tsojb ta tsojb ya
P’OLESEL xCHANUL
kak’tik te chabetike (Pochol lok’ombail 2,
YUT k’INAL CHAb
Slok’ombail 10), k’alal ochix ta snaje ya
K’asEsElix xpEchEch yut k’inal chab ta
sk’an ichel k’axel ta ba’ay pasbil slumil. Ta
snajul, te jun ini yu’un chab ya schiknates
motossierra ya sk’an set’el ( waxakeb cm) ta
yu’un (cheb, oxeb uj ya xk’ax ta yan snajul),
banti ay xpechech te yut k’inal chabe yu’un
k’alal pasbilix spechech ya spas ta p’oltesel
ya xjin sok ma ya slajimbey schanul chab.
sok swok’el ta yan snaj te schanule (9, 16,
sok ya spas ta jamel ta kuchillu te yawil
21). Ta diciembre sok ta marzo ya spas ta
chabe,. te yala schanule sok smuk’ikal ya
wok’el, ta yorajil snich te’ ta Región Selva ta
sk’an wok’el. Sok ya sk’an ak’beyel skajuni-
Chiapas. Yo’tik ini yorajil sp’olel chab (jich
bal te ala te’ mok ta xuch’il chab te snaj te
bit’il statik te schanul chabetike).
chabe, ma ya sk’an jpiktik te sreinajul k’alal
Lek ya xp’ol te jchanbalamtik teme ay
ya jk’asestike. Ma’yuk bin ya spas teme
yipal yu’un sme’, sok ma wokoluk ta swok’el
ta spisil ya xk’ax schanul te chabe sok te
te yale. Te ston te ya sk’an tojkel ja’ lek ta
sts’ubil te xnich te’ ta yan snaje, k’alal ya
k’asesel (Slok´ombail 11), yu’un ay yipal ya
xlaj ta ochtesele ya xmakotix te p’ine, yu’un
xkol, sok ya sk’an k’asesel ta ala chojak’ te
jich ma x-och te use. Ya sk’asesbotix cinta
smuk’ulix (yal) te yut k’inal chabe. k’alal te
adhesiva stiil te snaj te chabe yu’unme jich
ya xjelontesote ya sk’an ak’beyel ya’lel mok
ma x-ochix-a te use. Teme lajix ta pasele

ya xk’an yich’xan ak’el te snaje jichnix bit’il

ay atajot tey ta te’, sok ya spas ta lap’beyel

xuch’il chab sti’il snaj te chabe yu’un ya yik’
Universidad Autónoma de Chiapas