Page 48 - EXPLOTACIÓN SUSTENTABLE DE LAS ABEJAS SIN AGUIJÓN
P. 48
diREcción gEnERal dE invEstigación Y posgRado burrchelli), ch’uch’ ojkots (basiliscus vitta-
48 Libro Digital Universitario 2014
tus). Te ja’mal mut ya swe’ xchanul chab,
te bit’il guiz sbiile (Parus spp), k’alal ya yil-
bey snaj chab ya spas snaj ta ste’el yu’un ya
ja’uknax jich ya stak’ pasel ta jujun paraje
sk’uxbey xchanul chab. teme ay wokol ini
ja’nime jich ya stak’ stuuntesik ek te jnakle-
ya sk’an ya yich’ chukel pak’ ya yich’ xi’tesel
jetik ta kaxlan lume.
te ja’mal mute,yu’un ma ya sk’ux te sme’
YAwIL bANTI YA YICH’ schanul chabe.
P’OLTESEL YUT-k’INAL
CHAb SkANANTAYEL CHAb YU’UN
MA x-OCH SCHAMEL SOk
Te yut k’inal chabe ya sk’an p’oltesel ta ti’
YU’UN MA x-OCH YANTIk
ja’maletik, te’etik te bayal snich te chi’ik site
SCHANUL LUM-k’INAL
sok ta toyem k’inal yu’un ma’yuk ya xlaj ta
pulel ta ja’ ta yorajil ja’lel k’inal, k’ajk’al ik’ Te yut k’inal chabe ma’yuk ya sta lek xchamel
k’inal (22). Sok ma lekuk nakalnax ta lum, to- ma pajaluk sok bit’il chab te afrikana sbiile
yem ya sk’an, jun metro stoyemal yu’un ma (Apis mellifera africanizada), ja’ yu’un ma lekil
xtajot ta xanich sok yantik xchanul lum k’inal kanantayel ya sk’an ta junax ya yak’ snaj, ma
sok ma ya ya’ay sikil lum (Lok’ombail 6). x-an lok’el, sok ma bayaluk schanul ya yak’
Yo’tik te balumilale ma pajalukix bit’il ja’ yu’un ma wokoluk ta p’oltesel. Ay wokolil
te nameye, jelunemix sk’ak’alel k’inal, k’alal ya yich’ wok’el te yut k’inal chabe, k’alal
sk’ak’alel sik, pajal sok jlumaltik, spisil ini ya ya yich’ lok’esel yu’un ya xk’ax ta yan snaj, ja’
slajin chabetik ya sk’an pasbeyel ala tut naj, yu’un lekil kanantayel ya sk’an.
yoyalnax ya yich’ ak’beyel, ta jol naj ya yich’ Ay oxchajp skontra te yut k’inal cha-
chuktiklayel (Lok’ombail 6), jich ini ma’yuk be, ja’nix te us chabe Lestrimelitta niitkib
bin ya spas te chabe, ma ya yich’ tajel (Lok’ombail 7). Te us chabe ya yuts’inbey
schanul ta lum k’inal, bin ut’il ts’isim (Eciton yal te yut k’inal chabe, jich bit’il chajk’ox sok
sak ajayte’ (Meliponas), jochak (Plebeias) sok
Nanotrigonas, ma kolemuk yu’unax ya smil-
tiklan chabetik (Apis mellifera africanizada).
Ya xchiknaj ta ilel ma kolemuk lek, jich yala
Universidad Autónoma de Chiapas
