Page 61 - EXPLOTACIÓN SUSTENTABLE DE LAS ABEJAS SIN AGUIJÓN

Centro, uxchajp woli ikäñob. Ili tyi laklumal diREcción gEnERal dE invEstigación Y posgRado
Libro Digital Universitario 2014 61
ila tyi laklumal mi ikajel imejlel ili e’tyel, jiñ-

che’ weñ ilumal cha’añ mi ip’ojl-isäñtyel ili

cha’b (Yejtyal 1).
tyob, ya mi ipäs ojlil wiñik ojlil cha’b ika’ba’
Ili juñ mi imejlel ik’äñob lakpiälob yuji-
Ah Mucen Cab, ya’ melbil tyi jumpaty ya
lobä e’tyel tyi matye’el ila tyi laklumal, xpäs-
tyi iyotyoty lakñojtye’elob. Lajal bajche’
juñob, ñopjuñob, pejtyelel yomobä ikäñob
lakñojtye’elob, wäle lakpiälob mi ikäñtya-
ili e’tyel cha’añ mi ikäñtyäñtyel yik’oty mi
ñob ili matye’ cha’b, ik’aba’melipona; jinche’
ip’ojl-isäñtyel tyi weñ ibäl matye’lumaltyak,
mi ik’äñob tyi ch’ujutyisaya li ya’lel cha’b mi
weñ tsikil mi isu’beñoñla bajche’ mi
lotyob, li tya’chäb mi ik’äñ imelo ñichim.
ikäñtyäñtyel ili matye’cha’b, cha’añ mi cho-
Li matye’cha’b, yik’oty lakpiälob tijikña mi
jñel iyajlel yi’k’oty cha’añ mi ikotyañ tyi
ichumtyälob, ya mi lajk’el che’ lakpiälob mi
tyäk’tyäl lakpäk’ä’bäl (Wechelbä yejtyal 2)
iyäk’eñob ik’aba’ jujunchajp cha’b. Laktyaty
ña’ob mi ik’äñob ya’lel cha’b tyi ts’ak, tyi
P’OL MATYE’ CHA’b ch’ujuya, tyi e’tyel tyi matye’el, tyi iñusa k’iñ

wAjALI YI’kOTY wäLE lakpiälob (13).

Wajali ila tyi lakluMal lakñojtyE’Elob, mi Li xkolelob ikäñäyobäch ili matye’

tyajob cha’b tyi malil tye’, ya mi imel yotyo- cha’b, che’ bajche’ mi ipäseñoñla iboño-

ty jiñi matye’ cha’b, mi iyotsañob tyi tyokol- ñel alob ik’aba’ José Luis , ya’bä añ ilumal
3
bä tye’ cha’añ mi ikuchob majlel tyi yotyoty

ya’i mi iyäk’ob tyi p’ojlel, ik’aba’ ili jiñäch

jobon (Yejtyal 2). Jump’e ijuñ ñojtye’elob

ik’aba’ Códice Madrid yambä ik’aba’ ji-
ñäch Tro-Cortesiano, lujumlajm ijuñilel, 3 Li alob José Luis, ka’bälix baki tsa’ ipäsi iye’tyel boñoñel

ya’i mi ipäs yejtyal tyi ichajp tyi chajp cha’b, che bajche tyi IX Congreso de Etnobiología (tyi Oaxaca)
yik’oty tyi VI Congreso Mesoamericano de Abejas Nativas
jiñ cha’añ lakñojtye’elob tyi weñ käñtyä- sin Aguijón (tyi Guatemala), yik’oty tyi Centro Cultural del
Carmen tyi San Cristóbal de Las Casas, Chiapas.
yob matye’cha’b. Wajali lakñojtye’elob mi

ichoñob ya’lel cha’b yik’oty tya’ch’äb tyi

yañtyak lumal bajche’ Honduras; yik’oty mi

ik’äñob imelob yejtyal ya tyi kolem yotyo-
Universidad Autónoma de Chiapas