Page 66 - EXPLOTACIÓN SUSTENTABLE DE LAS ABEJAS SIN AGUIJÓN

diREcción gEnERal dE invEstigación Y posgRado loñla tyi lakajñi’bal mi imejlel lakmämbeñ
66 Libro Digital Universitario 2014
chuki mi ik’ux ili chäñil cha’b cha’añ mach

wokol baki mi ityaj bäl iñäk’ ili lakälak’, mi

ma’añik baki mi laktyajbeñ ityojol ts’itya’ bäl
añ, ma’añ mi iyochel xiñich, xu’, pejtyelel
iñäk’ ili cha’b jiñäch mi imejlel tyi ak’eñtyel
chäñil matye’el.
jiñi ñichtyaktye’ añtyakbä tyi matye’el tyi
Ili e’tyel weñ che’ mi imejlel lak jkäñt-
laklumal, jiñcha’añ mach yomik mi lakmel
yañ ili matye’ cha’b, che’ mi lakpäsbeñtyel
lakpusik’al che’ bajche’ yom mi imejlel ili
bajche’ mi lak p’ojl-isañ.
e’tyel, yom mi lakp’ol ili matye’cha’b cha’añ

ICHAjPäñTYEL E’TYEL mach mi ijilel ik’äjñibal yik’oty cha’añ mi
laktyaj lakchu’bä añ.
CHA’Añ MATYE’CHA’bTYAk
Ka’bäl isujmlel che’ bajche’ yom p’ojlel
MACHbä YUjILIk k’Ux
majlel ili matye’cha’b mach yomik mi ityo’ol
Iwokolil ichajpäñtyEl E’tyEl cha’añ yotylEl
sejk’el jiñi tye’ yik’oty jiñi xujk’uñtye’ ya’
cha’b, wäle yom mi lakñaxañ ch’ämbeñ
baki mi imeltyak imety, cha’añ mach mi
isujmlel chuki ikuxtyälel ili e’tyel, ka’bäl x-
ityo’ol asibeñtyel jiñi imety , ityuñ yik’oty
e’tyelob mi yälob cha’añ añ uxchajp chu-
jiñi ichä’bil (jobones), pejtyelel bakijach mi
ki yom cha’añ ili e’tyel che’ bajche’ iliyi:
lajk’elbeñ iyotyoty ili cha’b ya’ tyi pañpam
lum-pañämil, pejtyelel melbalältyak yik’oty
otyoty o tyi tyi’tyi lumaläl mach yomik mi
weñlel chumtyältyak, iliyi jiñäch juñilel
ityik’läñtyel yom mi lajk’uxbiñ che’ bajche’
cha’añ p’ojlel matye’cha’b yujityakbä jaj-
lakälak’ ko ili matye’cha’b muk’äch imejlel tyi
pel ichä’bäl ya’ tyi Región Selva de Chiapas,
p’ojlel ja’el che’ mi lakpäsbeñtyel che’ baj-
weñ uts’atyax tyi chajpäñtyel majel ili e’tyel
che’ yom käñtyäñtyel (Yejtyal 2). CHe’ mi
cha’añ cha’ab ik’aba’ meliponas, che’ tsa’ix
ijembeñtyel yotylel ili matye’cha’b cha’b mi
ch’ämbeñtyi isujmlel che’ bajche’ yom
iputs’el majlel jiñi ichäñil mu’bä isu’beñtyel
kosäñtyel ya’ tyi laklumal che’ bajche’ mi yäl
tyi k’axlañty’añ tyi reina, che’ ja’el mi ichämel
jiñi ñox ik’aba’ Altieri (2), che’ weñ chumu-
jiñi iyal yik’oty jiñi yañtyakbä ichäñil cha’b.

CHe’ bajche’ woli itsiktyesäñtyel tyilel ila

tyi juñilel cha’b muk’äch abi imejlel tyi chu-

jkel ochel tyi yotylel ili chäñil matye’cha’b,
Universidad Autónoma de Chiapas