Page 63 - EXPLOTACIÓN SUSTENTABLE DE LAS ABEJAS SIN AGUIJÓN
P. 63
yejtyal 2, Yejtyal 4), yik’oty mi itsol päs- diREcción gEnERal dE invEstigación Y posgRado
Libro Digital Universitario 2014 63
beñoñla bakibä päk’äbäl mi ityaj iyuch’ib
matye’ cha’b (Wechelbä yejtyal 3).
bakibä lumal lok’em (Yejtyal 5). Li cha’b mi
Ik’äjñIbAL YIk’OTY chojñel tyi lumal baki mi ik’otyelob xämba-
ICHOñIñTYEL CHA’b lob, julaob ila tyi laklumal, yik’oty mi chojñel
Yantyak ik’äjñibal ili MatyE’cha’b bajche’ ili baki añtyak ts’ak pimel, wäle woli itsiktyi-
chäjk’ox yik’oty säk ajäytye’ (Melipona bee- sáñtyel tyi yambä lumal cha’añ mi iletsel
cheii y M. solani) jiñäch itsaj-isaya uch’ibäl ityojol jiñche’ yomob che’ mi ityák’tyesañ
yik’oty itsäka k’am-añ. Li ya’el cha’b tye’eltyak, che’ mi ikäñob ik’äjñibal ili ma-
k’äñts’ijty (Tetragonisca angustula o don- tye’ cha’b mi laktyaj kotyäñtyel tyi e’tyel,
cellita) mi ilajmisañ ik’am-añ lakwuty säkt- che’ bajche’ ili e’tyäjil cha’añ ityojlel käñt-
yowañbä mi lok’el tyi ibäk lakwuty, iya’lel yaya tye’eltyak Comisión Nacional Fores-
Chäjk´ox mi itsäkañ ik’uxel lakch’och’, tal (CONAFOR), mi iyäk’ ts’itya’ tyak’iñ
ts’äkal ojbal yik’oty mi ikotyañ isäjtsel ipä- cha’añ mi käñtyäñtyel tye’eltyak yik’oty bäl
chälel x-ixikob che’ mi iyäk’ iyalo’bil. Chiapas käñbil icha’ñob tyi ityojlel ili e’tyäjil
Li cha’b mubä iyäk’ ibä mach juñlajal, cha’añ p’ojl-isaya matye’ cha’b. Yik’oty ja’el
añ tyi chajp tyi chajp yik’oty yäñäl tyi ilu- yom che’ mi ikajel lak jk’äñ ili ya’lel cha’b tyi
malil. Che’ bajche’ li chäjk’ox cha’p’e alä uch’ib tyi jujump’ej k’iñ.
bux iya’lel mi oyäk’ tyi jujump’ej ja’bil, li
Scaptotrigona pectoralis jiñi cha’b alazana- IYAjñIb bAkI MI P’OjL-
bä ik’aba’ yik’oty jiñi Tetragonisca angustu- ISäñTYEL MATYE’ CHA’b
la tyi ñaxan ja’bil mi iyäk’ jump’ej alä bux
Li Ma’tyE’ cha’b yoM ip’ojl-isäñtyEl läk’äl baki
tyi ichap’ej ja’bil mi iyä ojlil jump’ej alä bux.
añ tye’eltyek, pimel añbä iñich, tsa’jtsajbä
Wäle li ya’lel cha’b tyajbilbä tyi matye’el
mi iyák’ iya’lel yik’oty chañbä lum baki yom
weñ lets mi ityojob mach che’ik bajche’
ajk’el cha’añ ma’añ mi ibujtye’l tyi ja’ che
yambä cha’btyak bajche ñämälixbä lajko-
san. Mi iletsel ityojol che’ weñ säk yik’oty
che’ buty’bil tyi bux, ma’añik its’ubil, yik’oty
che’ mi its’ijbuñtyel ik’äjñibal ili cha’b yik’oty
Universidad Autónoma de Chiapas
