Page 64 - EXPLOTACIÓN SUSTENTABLE DE LAS ABEJAS SIN AGUIJÓN
P. 64
diREcción gEnERal dE invEstigación Y posgRado ibäk’tyesañ ili matye’ muty, cha’añ ma’añ mi
64 Libro Digital Universitario 2014
ik’ux ili ña’al chäñi cha’b.
käñTYAYA CHA’ñ MA’Añ MI
weñ yorolel ja’lel, ik’ja’lel (22). Yik’oty
mach yomik che’ petse jach tyi lum, ts’itya’ k’AM-EjEL CHA’b YIk’OTY
chañ, bajche’ jump’e metro ichañel cha’ñ CHA’Añ MA’Añ MI YOCHEL
mi ityaj tyi ochel xiñich’ oyañtyak chäñil lum YAñTYAk CHäñIL LUM
yik’oty cha’añ ma’añik mi its’u tsäñäle lum Li MatyE’ cha’b Ma’añ Mi iwEñ tyaj ik’aM-añ
(Yejtyal 6). Mach lajal bajchE’ li cha’b afrikanabä ik’aba’
Wäle ili pañumil mach lajalikix bajche’ (Apis mellifera africanizada), jiñ cha’añ
wajali, yäñälix bakibä k’iñ mi tyälel ja’lel, ik’ mach weñ käñtyäñtyelik yom, juñsujm jach
tsäñal, lajal bajche’ ila tyi laklumal, pejtye- baki mi iyäk’ iyotyoty, ma’añik mi iputs’el,
lel ili mi ilajmisañ tyi ka’bäl cha’b, ma’añ mi yik’oty ma’añ ka’bäl ichäñil mi iyäk’ jiñ meku
weñ ak’ iya’lel. Cha’añ ma’ñik mi ityaj wokol cha’añ ma’añ ka’bäl iwokol cha’añ mi ip’ojl-
li yotyoty cha’b yom melbeñtyik jump’ej isäñtyel. Ba’añ iwokolel ya’ baki mi ityoxtyäl
wox-otyoty, ixañiljach mi iyäk’eñtyel, ya’i ili matye’chab, che’ mi ilok’säñtyel cha’ñ mi
mi itsok’ tsok’ käjchel li kaja tyi jol otyo- iñusäñtyel tyi yambä iyotyoty, a iliyi weñ
ty (Yejtyal 6), bajche’ ili ma’añ chuki mi käñtyel yom.
icha’leñ ili cha’b, ma’añik mi ityak yañtyak Uxchap ikontra ili matye’ cha’b, jiñäch
ichäñil lum, bajche’ xu’ (Eciton burrchelli), us cha’b Lestrimelitta niitkib (Yejtyal 7). Ili us
xmuch, juxjuxlum, Basiliscus vittatus). Añ cha’b mi iñolch’iñ iyal matye’cha’b bajche’
matye’muty, mu’bä ik’ux chÇáñi cha’b, che’ Chäjk´ox y Säk ajäytye (Meliponas), Jochac
bajche’ ika’ba guiz (Parus spp), che’ mi iyilañ (Plebeias) y Nannotrigonas, mach kome-
baki añ yotyoty cha’b mi majlel tyi chumtyäl mobik pe mi itsäñsañ ñuki cha’b bajche’
tyi ity’ej cha’añ mi ik’ux chäñi cha’b. Che’ tyo’o cha’b (Apis mellifera africanizada).
añ ili wokol yom mi ikäjchel pisil, cha’añ mi Mi ikäjñel ili iwokolel mach kolemobil che’
ya wiswistyä, L. niitkib che’ ya tyamel 4-5
mm, ik’ ts’äyañ pajpaj iyujts’il che’ bajche’
ya’lel limon. Tsa’ ki ochi ili us cha’b yom
cha’añ ora mi k’ejlel; cha’añ mi itsäñtyel ili
Universidad Autónoma de Chiapas
