Page 45 - EXPLOTACIÓN SUSTENTABLE DE LAS ABEJAS SIN AGUIJÓN

sp’oltesel te yut-k’inal chabe, sok ayuk bayal diREcción gEnERal dE invEstigación Y posgRado
Libro Digital Universitario 2014 45
ja’malel k’inal yu’un yak yich’ kanantayel. Te

jun la yich’ ts’ibuyel yu’un ya sna’ik jmolol

jts’ajkiltik te mach’atik yakal yich’ nojptesel
p’oltesel, te sbiil ini ja’nix jobon (Lok’ombail
te bin ut’il yak xju’ ta p’oltesel te yut-k’ínal
2). sbiil te namey sjun jmam jmechuntike,
chabe. Te mach’atik lijkemik ta Soconusco
ja’nix Códice Madrid ay yan sbiil Tro Car-
yakalik ta a’tel sok chanchajp te yut-kinal
tesiano, lajuneb ta pojch, te ya yak’ ta ilel
chabe, soknix euk ta Región Centro, oxcha-
slok’ombail ta xchajpalchajp chabetik, ja’
jp yakalik ta a’tel sok. Li’ ta jlumaltik ja’ ini
yu’un te jmam jme’chuntik la skanantayik ta
te a’tele yak spasot euk, yu’un te lek slu-
lek te yut k’inal chab te jmam jme’chuntik
malil ya yich’ p’oltesel te yut-k’inal chabe
ta namey, ya schonik ya’lel chab sok xuch’il
(lok’ombail 1).
chab ta yantik lum k’inal jich bin ut’il ta Hon-
Te jun ini ya spas ta tujunel sok jmo-
duras; sok yak stuntesik ta spasel lok’ombail
lolabtik te yak sna’ik a’tel ta yolil ja’mal li’ ta
ta muk’ul nail, te ya yak’ ta ilel ojlil winik
jlumaltik, jnojpteswanejetik ta jun, jnop ju-
ojlil xchanul chab te sbiil Ah Mucen Cab, te
netik sok spisil te mach’atik ya sna’ik spasel
pasbil ta spat snaik te jmam jme’chuntike.
te a’tel yu’un yak yich’ k’ejel sok sp’oltesel
Pajal bin ut’il jmam jme’chuntik, te jmo-
ta lek te schanul ta lum k’inale, lek ya sno-
lolabtik te yo’tik ini ya skanatayik te yut-
jptesotik bin ut’il yak yich’ kanantayel te
k’inal chabe, te ja’ sbiil melipona; k’alal ya
yut-k’inal chabe, yu’un ya yich’ chonel te
sch’ultesik ya’lel te chabe ya sk’ejik, te xu-
ya’lele sok yu’un yak skoltay ta ch’ijel te
chil chab ya stuntesik ta spasel kantela. Te
awal ts’unubiletike (Pochol lok’ombail 2).
yut-k’inal chabe, sok jmololabtik bujts’anax

k’inal ya x-ayinik, ya kiltik te jmololabtik ba-
SP’OLTESEL YUT-k’INAL yal ya yak’beyik ta chajp sbiil te chabe. Te

CHAb TA NAMEY SOk TE jmam jme’chuntike ya stunik ta pox te ya’lel

YO’TIkE chab, ta ch’ultesel, ta a’tel ta yolil ja’mal, ta

Ta jlumaltik ta namey jmam jme’chuntik, ya

stajik chab ta yutil te’etik, te ya spas sna

ta yut-k’inal chab, ya yotsesik ta jutul te’

yu’un ya yich’ik beel ta snaik te ya yak’ik ta
Universidad Autónoma de Chiapas