Page 47 - EXPLOTACIÓN SUSTENTABLE DE LAS ABEJAS SIN AGUIJÓN
P. 47
ch’um (Cucurbita pepo), ichil-ok (Lycoper- diREcción gEnERal dE invEstigación Y posgRado
Libro Digital Universitario 2014 47
sicum esculentum), te ja’ ts’unubiletik te ya
staj ta we’el te yut-k’inal chabe (6, 14). Te
jun ya yak’ ta ilel chajp ta chajp te yut-k’inal
sok teme pulbil ta tsuje, ma’yuk sts’ubil, sok
chab te ay ta jlumaltike (Pochol lok’ombail
teme ts’ibubil bin ya xtukinot te chabe sok
1), lajuneb ta chajp chab te lek ya yak’
banti lijkemtalel (lok’ombail 5).
ya’lel sok lek ta chonel (Pochol lok’ombail
Yo’tik into yakalix ta pukbeyel sk’op
2, lok’ombail 4), sok ya yak’ ta ilel spisil te
ya’yejal ta sp’ejel balumilal te stulanil ta
awal ts’unubil te banti ya staj swe’el te yut-
swenta te ya’telale, melel jun ya stsak sba
k’inal chabe (Pochol lok’ombail 3).
ya’telal sok skanantayel sts’unel te te’etike
yu’unme jich ya xmuk’ubxan ta bayel
STUUNTESEL SOk sk’oplal-a te a’telile. Jich bit’il majtante-
xCHONOjIbAL TE CHAbE sel ta swenta ya’telinel lum k’inal ta ba’ay
Yantik stuul te yut-k’inal chab te bit’il Comisión Nacional Forestal (CONAFOR)
cha’chajp chab (Mellipona beecheii sok M. ta swenta yich’el ta muk’ te bitik ay ta lum
solani) te ya schi’ubtes we’el uch’balil sok k’inale, jich bit’il la kaltikix ta ba’ay Región
tuntesbil ta poxtaywanej. Te ya’lel cha- Selva ta Slum Sk’inal Chiapas, ja’me lekil
be (Tetragonisca angustula o doncellita ya a’telil yakal ta spasel te CONAFOR, sok ja’
schojptes chamel sitil te ya xlok’ ta jsitik, a’telinbil yu’un te Corredor Biologico Meso-
te ya’lel yan chabe ya schojptes k’ux nuk’il, americano te ya yich’ k’anbel wokol yu’un
poxil ojbal sok tuntesbil teme ay maba ya ta skanantayel sok swentainel te te’ ak’iltik
xjul yu’un ta k’inal alal te antse. jich bit’il te Meliponicultura sbiile. Ja’ yu’un,
Te chabe ma jun pajaluk ya yak’ ya’lel, ya sk’an ya yich’ tuuntesel te chab te maba
ta chajp ta chajp ay sok ma pajaluk slumalik. ya xti’awan schanule, melel ja’ lekil we’el
Jich bit’il chajk’ox cheb ala tsuj ya yak’ ta jun uch’balil te k’alal ya yich’ tuuntesel jujun
ja’bil, te Scaptotrigona pectoralis ta xchebal k’aal sok te alnich’al ta jujun k’aale, mame
jabil jun sok olil tsuj ya’lel. Yo’tik te ya’lel
chab te ya yich’ tajel ta yolil ja’male, toyem
stojol maba jich bit’il yan chab te k’ayemix
ta koltesele. Ya xmoj stojol teme lek sake
Universidad Autónoma de Chiapas
