Page 69 - EXPLOTACIÓN SUSTENTABLE DE LAS ABEJAS SIN AGUIJÓN
P. 69
ICHAjPäñTYEL YOTYLEL diREcción gEnERal dE invEstigación Y posgRado 69
Libro Digital Universitario 2014
CHA’b: k’AjPAñ TSIkIL YOM
Ajk’Ik
ChE’ Mi ichujkEl tyilEl jiñi MatyE’cha’btyak, añ imety jiñi matye’cha’b cha’añ mach mi
machbä yujilik k’ux yom mi ichujkel tyilel ijemel yik’oty itsäñsäbeñ ichäñil jiñi cha’b.
tyi kaxotye’ melbiläch tyi tye’tyak cha’añ Yom kwakarru mi itsejpel jiñi itye’el cha’añ
laklum che’bä boxtyäl (Wechelbä yejtyal 2). weñ mi yäjk’el ityuñ yik’oty ichäñil cha’b.
Mi yälob cha’añ yom melol tyi 2.5 cm ibox- CHe’ ja’el mi mejlel tyi ty’ojchel tyi kuchilu
tyäklel. Añ yambä kaxotye’ mu’bä imelob jiñi ichujmib cha’b. Jiñi yalächäñil yik’oty
tyi yambä lumal weñäch mi ik’äñob ya’ tyi iñoxlel yom mi ty’oxol. CHe’ ja’el yom mi
Regiones tropicales del sureste de México. ixojñi’tye’äñtyel tyi alätye’ o tyi tya’chäb jiñi
Tyi yambä lumal mi imelob tyi ba’ikjachbä yajñib cha’b. Yom tsajil mi ichujkel ochel jiñi
tye’ che’ bajche’ machbä weñ ch’äjyikbätye’ reinalel ichäñil cha’b ya’ tyi yajñib. Mach yo-
yik’oty machbä tyuwik yujts’il. mik mi laktyäl ja’el jiñi reinalel ichäñil cha’b
CHe’ mi isejk’el itye’el matye’cha’b che’ mi lajk’axtyesañ. Ma’añik chu’bä mi
tyi matye’el yom weñ tsajil yom mejlel, icha’leñ mi tyi ipejtyelel mi iñumel ichäñil
che’ tsa’ix ch’äjmi majlel tyi pañ otyoty cha’b yik’oty jiñi ts’u’bil ñichtye’ ya’ tyi yam-
ya’ yom ajk’ik tyi ye’baltye’ tyi pañ otyoty bä yajñib, che’ tsa’ix ujtyi yotsäñtyel muk’ix
cha’añ tsuwañtyik mi ñusañ k’iñ jiñi chäñil imäjkel jiñi p’ejty, cha’añ mach mi yochel
matye’cha’b. CHe’ pim yopoltye’ ya’ baki yusil. CHe’ jiñi muk’ix iñusäbeñtyel cinta
añ yotylel cha’b mi ichajpañ yambä yotylel adhesiva ityi’ yajñib cha’añ mach mi yochel
matye’cha’b. Añ uxchajp isujmlel bajche’ imojtyoñ us. Mi tsa’ix yom mi icha’ ajk’el jiñi
yom mejlel ili e’tyel (Yejtyal 9): 1.- lum- ikajalel che’ bajche’ tsa’ tyajli ya’ tyi tye’, che’
pañämil, joñoñjach lakujil chuki tyi cha’b ja’el mi imejlel tyi päk’beñtyel tya’chäb ityi’
mi imejlel lakp’ol, 2.- yom jujunmojty jiñi yajñib cha’añ mi ipäytyilel jiñi yañtyakbä
mi yotsäñtyel tyi ikaxotye’ jiñi jujunchajp chäñil cha’b, 3.- tyi ak’älel yom chujkel jiñi
matye’cha’b (Wechelbä yejtyal 2, Yejtyal 10),
che’ tsa’ix ochi tyi yotylel yomis mi ich’äjmel
majlel ya’ baki melbil ilumil. TYi motosierra
ambä (waxäkp’ej cm) yom p’ejlik ya’ baki
Universidad Autónoma de Chiapas
